Chủ nhật ngày 14 tháng 09, tại trụ sở Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Tiềm năng Con người đã diễn ra một buổi sinh hoạt khoa học chuyên đề bổ ích với chủ đề “Đào tạo ứng dụng AI trong nghiên cứu và ứng dụng tiềm năng con người”. Sự kiện thu hút sự tham gia đông đảo của lãnh đạo, cán bộ và thành viên của Viện, cả trực tiếp lẫn trực tuyến, nhằm cùng nhau cập nhật và trang bị những kỹ năng thiết yếu trong kỷ nguyên số.
Buổi sinh hoạt có sự hiện diện của Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Phan Anh – Viện trưởng, cùng Tiến sĩ Bùi Hoàng Lân – Phó Viện trưởng, cùng hơn 30 cán bộ và thành viên qua kênh trực tiếp và online. Đảm nhiệm vai trò diễn giả là chuyên gia Thuyên Đặng, người giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, đã mang đến nhiều chia sẻ sâu sắc và đầy cảm hứng.
Trong phần trình bày, chuyên gia nhấn mạnh rằng AI hiện nay không chỉ là xu hướng nhất thời mà đã trở thành một kỹ năng số thiết yếu của thời đại. AI mang đến những lợi ích vượt trội trong việc nâng cao hiệu quả công việc, giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý. Một nhiệm vụ vốn cần đến 3 giờ nay chỉ còn 2 giờ nhờ sự hỗ trợ của công nghệ. Ngoài ra, AI còn có thể đồng hành trong rất nhiều lĩnh vực tại Viện: nghiên cứu khoa học, phân tích dữ liệu, viết báo cáo, mô phỏng đào tạo, truyền thông, tổ chức hội thảo, quản trị dự án.
Chuyên gia đã hướng dẫn các thành viên thay đổi tư duy từ “Google first” sang “AI first” – hãy hỏi AI khi cần câu trả lời. Đây là một bước chuyển tư duy quan trọng, mở ra cách tiếp cận nhanh chóng và sáng tạo hơn. Chuyên gia cũng giới thiệu kỹ năng cốt lõi để làm chủ AI: đặt câu lệnh (prompting). Người tham gia được hướng dẫn chi tiết về cách xây dựng một prompt hiệu quả, bao gồm việc xác định rõ vai trò, ngữ cảnh, nhiệm vụ và khuôn mẫu, từ đó giúp giao tiếp với AI một cách chuyên nghiệp và chính xác.
Các bài tập thực hành ngay tại chỗ đã tạo nên bầu không khí sôi nổi và mang lại trải nghiệm thiết thực. Các thành viên của Viện đã trực tiếp áp dụng kiến thức vào công việc, từ việc liệt kê mô tả công việc, yêu cầu AI đề xuất cách hỗ trợ, cho đến việc xây dựng các câu lệnh mẫu cho từng nhiệm vụ cụ thể. Đặc biệt, tính năng nghiên cứu chuyên sâu (deep research) của Gemini đã gây ấn tượng mạnh mẽ, khi chỉ trong vài phút có thể tạo ra những báo cáo nghiên cứu hàng chục trang với nguồn tham khảo rõ ràng, điều mà trước đây có thể mất hàng tháng để hoàn thành.
Dù vậy, chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng AI không thể thay thế hoàn toàn con người. Kiến thức chuyên môn và sự kiểm duyệt vẫn là yếu tố quan trọng để đảm bảo độ chính xác, sự phù hợp và tính nhân văn trong mọi ứng dụng. AI chỉ thật sự phát huy sức mạnh khi được sử dụng như một công cụ đồng hành cùng trí tuệ và trách nhiệm của con người.
Buổi sinh hoạt khoa học không chỉ mang đến những kiến thức mới mẻ, mà còn khẳng định quyết tâm của Viện trong việc đi đầu trong ứng dụng khoa học công nghệ vào nghiên cứu và phát triển tiềm năng con người. Đây là bước đi quan trọng để xây dựng một cộng đồng sáng tạo, có tư duy khoa học, giúp đưa lĩnh vực nghiên cứu và ứng dụng tiềm năng con người có những đóng góp quan trọng trong cho đất nước trong kỷ nguyên cất cánh.
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ AI
Chuyên gia Thuyên Đặng đã mở đầu buổi đào tạo bằng cách giới thiệu về tầm quan trọng và vai trò ngày càng tăng của Trí tuệ Nhân tạo (AI) trong kỷ nguyên số hiện nay. Theo chuyên gia, AI không chỉ là một chủ đề “nóng” hay một “xu hướng” nhất thời trong khoảng hai năm trở lại đây, mà đã trở thành một kỹ năng số thiết yếu. AI đang được phổ biến rộng rãi, từ việc giảng dạy cho trẻ em ở cấp tiểu học tại Trung Quốc, mẫu giáo ở Mỹ, cho đến việc tích hợp vào chương trình giáo dục chính quy lớp 12 tại Việt Nam (như Vin School đã thực hiện vào tháng 5 vừa qua, và Bộ Giáo dục đang dự thảo kế hoạch đưa AI vào giáo dục chính quy trong năm tới).
Lịch sử phát triển của AI thực chất đã kéo dài hơn 80 năm, chứ không phải mới xuất hiện gần đây. Tuy nhiên, sự bùng nổ thực sự của AI đã diễn ra vào ngày 30 tháng 11 năm 2022 khi ChatGPT chính thức ra mắt. Chỉ trong vòng 5 ngày, công cụ này đã đạt 1 triệu người dùng, và cán mốc 100 triệu người dùng trong 2 tháng, cho thấy tiềm năng to lớn và thậm chí có khả năng làm lung lay các gã khổng lồ công nghệ như Google.
Một trong những lợi ích vượt trội của AI là khả năng tăng hiệu quả công việc đáng kể, giúp tiết kiệm thời gian (ví dụ, giảm thời gian làm một công việc từ 3 tiếng xuống còn 2 tiếng) và nâng cao năng suất. Tuy nhiên, chuyên gia cũng cảnh báo rằng AI có thể tạo sinh hình ảnh, video, âm thanh và văn bản với mức độ chân thực đến kinh ngạc, khiến việc phân biệt thật giả trở nên vô cùng khó khăn. Điều này đòi hỏi người dùng cần có nền tảng kiến thức về AI để không bị lạc vào “thế giới ảo”.
Về cấu trúc, AI được phân chia thành nhiều cấp độ, từ Trí tuệ Nhân tạo (AI) tổng thể, đến Học máy (Machine Learning), Học sâu (Deep Learning) và cuối cùng là AI tạo sinh (Generative AI) – loại AI đang được học hỏi và ứng dụng rộng rãi hiện nay. AI tạo sinh chuyên tạo ra các định dạng đầu ra như văn bản, hình ảnh, video, và âm thanh, và thậm chí có thể sáng tác thơ, nhạc. Hoạt động của AI được điều khiển bởi Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM), được ví như “bộ não” của AI, học từ hàng tỷ câu chữ và dự đoán từ khóa tiếp theo dựa trên ngữ cảnh được cung cấp.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng AI không thể thay thế con người hoàn toàn. Người dùng vẫn cần có kiến thức chuyên môn sâu rộng về lĩnh vực của mình để kiểm duyệt, đảm bảo tính chính xác và phù hợp của thông tin do AI tạo ra. Một tư duy quan trọng được khuyến khích là “AI first” – tức là khi không biết bất cứ điều gì, hãy hỏi AI thay vì chỉ Google như trước đây, đây là một kỹ năng số thiết yếu trong kỷ nguyên hiện tại.
TƯ DUY VÀ NGUYÊN TẮC KHI ỨNG DỤNG AI
1. Tư duy “AI First”: Đây là tư duy quan trọng nhất khi sử dụng AI. Thay vì hỏi Google khi không biết điều gì, hãy hỏi AI (cụ thể là ChatGPT hoặc Gemini).
2. Tối đa hóa Tiềm năng của AI: Cố gắng khai thác tối đa tiềm năng của AI để tăng hiệu suất công việc, tiết kiệm thời gian (ví dụ: giảm từ 3 tiếng xuống còn 2 tiếng cho một công việc).
3. Không tin tưởng AI 100%: AI chỉ là một trợ lý hỗ trợ. Con người vẫn phải chịu trách nhiệm cho kết quả cuối cùng, cần có kiến thức chuyên môn sâu rộng để kiểm duyệt, đảm bảo tính chính xác và phù hợp của thông tin do AI tạo ra, đặc biệt là phù hợp với bối cảnh Việt Nam và các quy định pháp luật. AI có thể bịa đặt thông tin nếu không có dữ liệu hoặc không được dặn dò.
4. Luyện tập liên tục: Kỹ năng đặt câu lệnh (prompt) đòi hỏi phải thực hành thường xuyên để hình thành phương pháp tư duy.
5. Chọn lọc công cụ: Khuyến khích lựa chọn một công cụ chính (ưu tiên ChatGPT) và sử dụng công cụ khác (như Gemini) cho các nghiệp vụ cụ thể, đặc biệt là deep research.
6. Hiểu về Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM): LLM là “bộ não” của AI, học từ hàng tỷ câu chữ và hoạt động dựa trên nguyên lý dự đoán từ khóa tiếp theo dựa trên ngữ cảnh được cung cấp.
HƯỚNG DẪN CHI TIẾT SỬ DỤNG CHATGPT
A. Thiết lập và Cấu hình:
1. Đăng ký tài khoản: Tự đăng ký tài khoản (không được hướng dẫn chi tiết trong nguồn).
2. Bảo mật thông tin:
o Vào cài đặt (Settings) -> Kiểm soát dữ liệu (Data Control).
o Tắt phần “Cải thiện mô hình cho mọi người” (Improve model for everyone) để ngăn chặn AI sử dụng dữ liệu đoạn chat của mình để huấn luyện chung và bảo mật thông tin cá nhân/của viện.
3. Cài đặt tùy chỉnh (Custom Instructions):
o Cho phép AI nhận diện bối cảnh (background) và vai trò của người dùng (ví dụ: tiến sĩ, giáo sư, chuyên gia, hoặc chức danh tại viện).
o Giúp AI trả lời dựa trên nền tảng đó cho tất cả các đoạn chat. Có thể dặn AI “không biết thì đừng bịa”.
4. Cập nhật dữ liệu mới nhất:
o Kiểm tra dữ liệu của AI được cập nhật đến khi nào (thường là không phải thời gian thực).
o Để AI tìm kiếm thông tin mới nhất trên mạng, sử dụng nút “Dấu cộng” và chọn “Tìm kiếm trên mạng” (Browse the web) trước khi đặt câu lệnh. 5. Lựa chọn mô hình (Model):
o Bản miễn phí: Sử dụng GPT-4o mini (trước đây là 3.5), với cửa sổ ngữ cảnh (bộ nhớ) lên đến 128.000 token (khoảng 100.000 từ), cho phép giao tiếp hàng trăm câu hỏi trong một đoạn chat.
o Bản trả phí (GPT-5/Pro): Có khả năng tự động lựa chọn model phù hợp với câu hỏi, cửa sổ ngữ cảnh lên đến 256.000 token (khoảng 200.000 từ), giúp AI nhớ toàn bộ lịch sử chat dài hơn và cho kết quả chính xác hơn. Khuyến khích sử dụng bản trả phí cho công việc chuyên sâu của viện.
B. Kỹ năng đặt câu lệnh (Prompt Engineering):
1. Cấu trúc Prompt hiệu quả: Một câu lệnh hiệu quả cần có 4 yếu tố:
o Vai trò (Role): Gán vai trò cụ thể cho AI (ví dụ: cán bộ truyền thông, viện trưởng, giáo sư, chuyên gia). Giúp AI lấy năng lực phù hợp để trả lời.
o Ngữ cảnh (Context): Cung cấp bối cảnh chi tiết cho AI để nó hiểu rõ vấn đề. Ngữ cảnh càng chi tiết, chất lượng câu trả lời càng sát.
o Nhiệm vụ (Task): Giao nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng, không chung chung. Đây là phần quan trọng nhất.
o Khuôn mẫu (Format): Yêu cầu định dạng đầu ra cụ thể (ví dụ: văn phong truyền cảm hứng, trang trọng, chuẩn văn bản hành chính khoa học).
2. Thực hành đặt câu lệnh:
o Liệt kê toàn bộ mô tả công việc hiện tại của bản thân thật chi tiết.
o Hỏi AI: “Với vai trò là [vị trí của bạn] và thực hiện các công việc sau [liệt kê công việc], hãy phân tích và đề xuất những bước nào có thể dùng AI để hỗ trợ hoặc tự động hóa?”.
o Yêu cầu AI viết các câu lệnh mẫu (prompt mẫu) để thực hiện cụ thể từng công việc mà AI đã đề xuất hỗ trợ.
o Sau khi AI thực hiện, copy câu lệnh và kết quả để phản biện, kiểm tra và gửi lên nhóm Zalo để kiểm tra.
3. Sử dụng “tư duy ngược” (Reverse thinking) để tạo/cải thiện prompt:
o Nhờ AI đóng vai một chuyên gia viết prompt.
o Yêu cầu AI cải thiện một prompt ban đầu (ví dụ, một prompt sơ khai ngắn gọn) thành một prompt chuyên sâu hơn.
o Điều này giúp người dùng học hỏi kỹ năng viết prompt từ chính AI.
C. Đào sâu dữ liệu (Deep Dive):
1. Nguyên tắc đào sâu: Khi AI đưa ra kết quả ban đầu ở cấp độ tổng quan (level 1), người dùng cần đào sâu từng mục một để có thông tin chi tiết hơn.
2. Cách thức đào sâu:
o Sử dụng câu lệnh: “Làm chi tiết phần [copy đoạn văn bản/mục muốn đào sâu]”.
o Lặp lại quá trình này (ví dụ: đào sâu tầng 3 hoặc sâu hơn) cho đến khi đạt được mức độ chi tiết mong muốn.
o Cách này đặc biệt phù hợp cho công tác nghiên cứu, giúp tạo ra các báo cáo chuyên sâu.
D. Ứng dụng cụ thể trong công việc của Viện (Ví dụ):
• Truyền thông: Soạn email, thông cáo báo chí, ấn phẩm, bản tin.
• Nghiên cứu khoa học: Tìm kiếm tài liệu, phân tích dữ liệu, đề xuất cấu trúc báo cáo, viết báo cáo.
• Đào tạo: Mô phỏng đào tạo, soạn giáo trình, tạo slide. • Quản lý: Quản trị dự án, viết báo cáo quản lý, văn bản.
• Sáng tạo nội dung: Sinh hình ảnh, video, âm thanh, văn bản.
• Giao tiếp: Tổng hợp thông tin từ ghi âm phỏng vấn.
• Pháp chế: Soát khảo hợp đồng, lưu ý điều chỉnh nội dung theo quy định pháp luật Việt Nam.
HƯỚNG DỤNG CHI TIẾT SỬ DỤNG GEMINI
1. Truy cập tính năng Deep Research:
o Vào Gemini, chọn “New chat”.
o Nhấn nút “Dấu cộng” và chọn tính năng “Deep Research” (biểu tượng đất).
o Lưu ý: Bản miễn phí được sử dụng 10 lần/tháng, và khả năng nghiên cứu sẽ không sâu bằng bản trả phí. Nếu dùng bản miễn phí, cần chọn model “2.0 Flash”.
2. Thực hiện nghiên cứu chuyên sâu:
o Nhập chủ đề nghiên cứu mong muốn (ví dụ: nghiên cứu về phong thủy).
o Gemini sẽ hiển thị các bước thực hiện nghiên cứu, sau đó nhấn “Bắt đầu nghiên cứu” (Start research).
o Gemini sẽ tự động tìm kiếm trên mạng (hàng trăm trang web), tổng hợp, phân tích và xây dựng một bản báo cáo chi tiết.
o Bản Pro cho phép nghiên cứu sâu hơn, tìm kiếm nhiều nguồn và đa dạng hơn so với bản Flash.
3. Ưu điểm của Deep Research trên Gemini:
o Tốc độ: Tạo báo cáo nghiên cứu sâu 20-40 trang chỉ trong khoảng 10 phút, trong khi trước đây có thể mất vài tháng.
o Cấu trúc khoa học: Báo cáo được cấu trúc rõ ràng với mục lục, các phần, nguồn tham khảo.
o Nguồn rõ ràng: Gemini cung cấp nguồn tham khảo đáng tin cậy, giúp người dùng kiểm chứng thông tin và không lo bịa đặt.
o Chi phí hiệu quả: Gói trả phí (thường thông qua bên thứ ba) có thể rất rẻ (ví dụ: 450.000 VNĐ/năm) so với ChatGPT.
o Tích hợp Google: Là sản phẩm của Google, Gemini tích hợp trực tiếp với Google Docs, giúp xuất báo cáo dễ dàng.
4. Tối ưu hóa Prompts cho Deep Research:
Mặc dù Deep Research của Gemini đã rất mạnh, chuyên gia khuyến khích sử dụng AI (ví dụ: ChatGPT) để viết prompt chuyên sâu cho nghiên cứu phong thủy, sau đó copy prompt đó vào Gemini để có kết quả tốt hơn.